امکان وقوع نسخ در تشریع از نگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی

  چکیده «نسخ» به عنوان یکی از دانش­های قرآنی، از دیرباز مورد توجه مفسّران و قرآن­پژوهان شیعه و سنی قرار گرفته است. موضوع «نسخ» و امکان وقوع آن در قرآن کریم، از جهت ارتباط آن با شناخت تاریخ تشریع و قانون­گذاری و مراحل مختلف آن در اسلام، شیوه­ تربیتی این دین مبین و شناخت احکام نورانی آن، اهمّیّت ویژه­ای دارد؛ به همین دلیل، از عصر نزول تاکنون، همواره محلّ عنایت دانشمندان خاصّه و عامه بوده است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، آراء علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی را در ابعاد مختلف نسخ، مورد بررسی قرار داده و به این نتایج دست یافته که آیت الله جوادی در خصوص شرایط نسخ، تعداد آیات ناسخ و منسوخ و ملاک­های اثبات یا ردّ نسخ در آیات، نگاهی متفاوت و گاهی مخالف با علامه اتخاذ نموده است. به نظر می­رسد که این واقعیت، از باب اطلاق جزء و اراده­ کل است و همچنین، امکان دارد که بتواند قابلیت تعمیم به دیدگاه­های دیگر در حیطه آراء علوم قرآنی این دو بزرگوار را داشته باشد.